زخم بستر چیست ؟

زخم بستر که به نام زخم فشاری نیز شناخته می‌شود، آسیبی به پوست و بافت زیر پوست است که در اثر فشار طولانی‌مدت بر یک نقطه از بدن ایجاد می‌گردد. این زخم معمولاً در نواحی‌ای رخ می‌دهد که استخوان‌ها به سطح پوست نزدیک هستند و لایه عضلانی یا چربی زیادی برای محافظت ندارند. برای مثال این عارضه بیشتر در پاشنه پا، دنبالچه (قسمت پایین کمر)، باسن یا آرنج مشاهده می‌شود. وقتی فردی برای مدت طولانی بدون تغییر وضعیت در تخت یا روی صندلی باقی بماند، فشار مداوم جریان خون ناحیه تحت فشار را کاهش می‌دهد. در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی کافی به آن قسمت نمی‌رسد و سلول‌های پوستی کم‌کم می‌میرند و زخم باز تشکیل می‌شود.

این زخم‌ها علاوه بر دردناک بودن، در صورت پیشرفت ممکن است عفونت‌های خطرناک ایجاد کنند و به کندی بهبود یابند. بنابراین شناخت این مشکل و مراقبت صحیح از بیمارانی که در معرض خطر هستند اهمیت زیادی دارد.

علت های زخم بستر

فشار مداوم: فشار طولانی‌مدت بر یک نقطه از بدن مهم‌ترین علت ایجاد زخم بستر است. فشار ممتد باعث اختلال در خون‌رسانی پوست آن ناحیه شده و به بافت آسیب می‌رساند. به طور طبیعی، انسان با حرکت‌های ناخودآگاه حین نشستن یا خوابیدن، مانع فشار مداوم بر یک نقطه می‌شود؛ اما بیمارانی که توان حرکت ندارند، دچار این مشکل می‌شوند.

اصطکاک و نیروی برشی: اصطکاک یعنی کشیده شدن پوست روی سطحی مثل ملحفه (برای مثال هنگام جابه‌جا کردن بیمار روی تخت) و نیروی برشی وقتی رخ می‌دهد که پوست ثابت است اما بافت‌های زیرین بدن در جهت مخالف حرکت می‌کنند (مثل زمانی که سر تخت بالا می‌رود و بدن روی تخت سُر می‌خورد). این نیروها می‌توانند به عروق خونی پوست آسیب زده و مقاومت پوست را در برابر فشار کاهش دهند.

رطوبت: رطوبت مداوم روی پوست – مثلاً به دلیل تعریق زیاد یا بی‌اختیاری ادرار و مدفوع – پوست را نرم و شکننده می‌کند. پوست مرطوب سریع‌تر دچار خراش و آسیب می‌شود و مقاومت کمی در برابر فشار و سایش دارد. بنابراین بیمارانی که نمی‌توانند ادرار یا مدفوع خود را کنترل کنند یا افرادی که به شدت عرق می‌کنند، اگر پوست‌شان به‌خوبی تمیز و خشک نشود، بیشتر در معرض زخم بستر قرار می‌گیرند.

پماد عسل مدی هانی 405 درمان کننده قطعی زخم بستر

عوامل زیر نیز خطر بروز زخم بستر را افزایش می‌دهند:

• بی‌حرکتی طولانی: هر عاملی که باعث شود فرد مدت زیادی بدون تغییر وضعیت بماند (مانند بستری طولانی یا نشستن دائمی روی ویلچر) ریسک زخم بستر را بالا می‌برد.
• کاهش حس درد یا فشار: افرادی که به دلیل آسیب عصبی (مثلاً در ضایعات نخاعی یا نوروپاتی دیابتی) حس قسمتی از بدنشان را از دست داده‌اند، متوجه فشار یا ناراحتی در آن ناحیه نمی‌شوند و ممکن است ساعت‌ها در یک حالت بمانند.
• سوءتغذیه یا کم‌آبی بدن: تغذیه ناکافی (مثلاً کمبود پروتئین و ویتامین) یا نوشیدن ناکافی مایعات، پوست را ضعیف کرده و روند ترمیم زخم را کند می‌کند.
• سن بالا: سالمندان به‌طور طبیعی پوست نازک‌تر و شکننده‌تری دارند و معمولاً تحرک‌شان کمتر است؛ به همین دلیل بیش از دیگران مستعد زخم بستر هستند.

مراحل زخم بستر

زخم‌های بستر بر اساس میزان عمق و شدت تخریب بافت به چهار مرحله تقسیم می‌شوند. با بالاتر رفتن مرحله، آسیب بافتی جدی‌تر و درمان دشوارتر می‌شود:

روش‌های تشخیص

تشخیص زخم بستر معمولاً با معاینه دقیق پوست در نواحی تحت فشار شروع می‌شود. پزشک یا پرستار قسمت‌هایی مثل پاشنه‌ها، نشیمنگاه، پشت کمر، آرنج‌ها و شانه‌ها را بررسی می‌کند و به دنبال تغییر رنگ غیرعادی، سفتی یا نرمی بافت، گرمی موضعی و هرگونه زخم یا تاول می‌گردد. در صورت مشاهده زخم، بر اساس عمق و مشخصات آن، مرحله زخم بستر تعیین می‌شود.

همچنین باید علائم احتمالی عفونت ارزیابی شوند. قرمزی و تورم اطراف زخم، ترشح چرکی بدبو، درد شدیدتر یا تب و لرز بیمار می‌تواند نشان‌دهنده عفونت زخم بستر باشد. اگر عفونت مطرح باشد، پزشک ممکن است از ترشحات زخم نمونه‌برداری کرده و برای کشت میکروبی به آزمایشگاه بفرستد تا نوع باکتری و آنتی‌بیوتیک مناسب مشخص شود. در موارد عفونت شدید یا زخم‌های بسیار عمیق، انجام آزمایش خون (برای بررسی نشانه‌های عفونت گسترده) و تصویربرداری پزشکی (مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس برای رد عفونت استخوانی) نیز ضرورت پیدا می‌کند.

مشاهده بیشتر: محصولات مراقبت از زخم

روش‌های درمانی

در جدول زیر روش‌های درمانی برای زخم بستر به همراه توضیحات مربوط به هر روش و اقدامات اضافی برای بهبود وضعیت بیمار آورده شده است:

مشاهده بیشتر: خرید و قیمت پانسمان زخم مناسب برای زخم بستر

پیشگیری از زخم بستر

پیشگیری بهترین راه مقابله با زخم بستر است و اجرای چند اقدام ساده می‌تواند تا حد زیادی از ایجاد این مشکل جلوگیری کند. مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:

• تغییر مرتب وضعیت بیمار: افرادی که مجبورند مدت طولانی در بستر بمانند یا روی ویلچر بنشینند، باید به طور منظم وضعیت خود را تغییر دهند. بیمار بستری را حداقل هر ۲ ساعت یک‌بار برگردانید یا جابه‌جا کنید. فرد روی ویلچر نیز باید هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه یک‌بار با کمک خود یا اطرافیان، کمی از روی نشیمنگاه بلند شود یا تغییر وضعیت دهد. این کار مانع از وارد آمدن فشار طولانی‌مدت به یک نقطه از بدن می‌شود.

• استفاده از تشک‌ها و بالش‌های مخصوص: بهره‌گیری از تشک مواج یا تشک طبی ویژه بیماران و همچنین قرار دادن بالش یا بالشتک نرم در زیر نقاطی مثل پاشنه پا، زیر زانوها یا بین زانوها، به توزیع یکنواخت فشار کمک می‌کند و جلوی فشار بیش از حد روی یک ناحیه را می‌گیرد.

• بازرسی و مراقبت روزانه از پوست: پوست بیمار باید هر روز به‌دقت بررسی شود، به‌ویژه نواحی‌ای که روی تخت یا صندلی تحت فشار قرار می‌گیرند. اگر قرمزی غیرطبیعی، لکه تیره، خراش یا تاول کوچکی مشاهده شد، سریع اقدامات لازم را آغاز کنید. کشف زودرس تغییرات پوستی باعث می‌شود قبل از پیشرفت به زخم جدی، مشکل برطرف گردد.

• حفظ پاکیزگی و خشکی پوست: پوست بیمار را همواره تمیز و خشک نگه دارید. تعریق و رطوبت، پوست را مستعد آسیب می‌کند؛ بنابراین ملحفه‌ها و لباس بیمار را مرتب عوض کنید تا خشک باشند. در صورت بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع، فوراً پوست را با آب ولرم و صابون ملایم بشویید و خشک کنید و از کرم‌های محافظ مانند اکسید روی در نواحی در معرض رطوبت استفاده کنید.

اجرای دقیق این مراقبت‌ها تا حد زیادی از شکل‌گیری زخم بستر جلوگیری می‌کند. آموزش بیمار و خانواده او یا پرستاران در مورد اهمیت تغییر وضعیت مرتب، تغذیه مناسب و رسیدگی روزانه به پوست، نقش بسیار مهمی در پیشگیری دارد. پیشگیری همیشه آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است؛ با کمی دقت و صرف وقت می‌توان از بروز این زخم‌های دردناک و خطرناک جلوگیری کرد.

سوالاتی که شاید برای شما پیش بیاید !

• تغذیه مناسب و آب‌رسانی کافی: رژیم غذایی بیمار باید متعادل و غنی از پروتئین و ویتامین باشد تا مقاومت پوست افزایش یابد و روند بازسازی بافت به خوبی انجام شود. نوشیدن مایعات کافی نیز برای حفظ سلامت پوست و بافت‌ها ضروری است. ضعف تغذیه‌ای یا کم‌آبی بدن، فرد را مستعد آسیب‌ پوستی و تاخیر در التیام زخم‌ها می‌کند.

• آیا زخم بستر قابلیت انتقال دارد؟ خوانندگان ممکن است نگران باشند که آیا زخم بستر به نوعی قابل انتقال به دیگران است یا خیر، مخصوصاً در محیط‌های مراقبتی.

• چه زمانی باید برای درمان زخم بستر به پزشک مراجعه کرد؟ این سوال به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از شرایط اورژانسی و نیاز به مداخله پزشکی داشته باشند.

• آیا زخم بستر می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود؟ توضیح اینکه چگونه زخم بستر می‌تواند به عوارض بیشتری مانند سپسیس یا عفونت‌های استخوانی منجر شود.

• چه تکنولوژی‌های جدیدی برای پیشگیری و درمان زخم بستر وجود دارد؟ خوانندگانی که به دنبال راه‌حل‌های نوین هستند ممکن است بخواهند از جدیدترین پیشرفت‌ها در تکنولوژی‌های درمانی آگاه شوند.

• چگونه می‌توان از تأثیرات روانی ناشی از زخم بستر بر بیماران و خانواده‌های آنها کاست؟ این سوال به اهمیت حمایت عاطفی و روانی از بیماران و خانواده‌هایشان می‌پردازد که با این شرایط دست و پنجه نرم می‌کنند.

• چگونه می‌توان تغذیه مناسب را برای بیماران با زخم بستر تأمین کرد؟ تأکید بر اهمیت یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی که می‌تواند به بهبود زخم کمک کند و از بروز زخم‌های جدید جلوگیری کند.